U nas też duszą, proszę Pana

Widzieliście te przezroczyste breloczki do kluczy z małymi rybkami albo żółwikami w środku? Żywe zwierzęta zamknięte w plastikowym opakowaniu, gdzie jest trochę wody i tlen, który szybko się skończy. Zdolne do cierpienia istoty potraktowane jak jednorazowe gadżety. To nie do pomyślenia, prawda? Nasze oburzenie rośnie. Kto mógł wpaść na taki pomysł i kto to kupuje? Kiedy dowiadujemy się, że proceder ma miejsce w Chinach, nasze oburzenie rośnie jeszcze bardziej, ale zdziwienie jakby maleje. No tak, Chińczycy. Jak oni tak mogą?!

Pewnie dowiedzieliście się o tym w internecie. Ja też. Swoją drogą warto by sprawdzić na ile wiarygodne to informacje. Owszem, na szybko da się wyszukać parę petycji do chińskiego rządu, ale ich istnienie i treść nie pomagają nam zbytnio w weryfikacji tej sprawy, szczególnie jeśli petycje są stworzone przez indywidualne osoby (a nie przez organizacje) i zawierają wyłącznie apel okraszony retoryką „opinii światowej” oburzonej tym, co się „tam” wyprawia. Ale ten post jest o czymś innym, więc nie będę zajmować się weryfikacją breloczków. Przyjmijmy, że to prawda.

Co dla mnie istotne w takim właśnie temacie, i wielu mu podobnych, to ich potencjał do aktywowania uprzedzeń, utrwalania stereotypów, nadmiernego wzniecania emocji, zaspokajania potrzeby nowości, dawania poczucia wyższości i wrażenia, że robi się coś ważnego dla zwierząt i – niestety – odwracanie uwagi od mniej „atrakcyjnych”, a bardziej pozytywnych i często pożytecznych rzeczy, które możemy robić na rzecz lepszego świata.

Jeśli chodzi o stosunek Chińczyków do zwierząt, to przeciętny polski użytkownik Facebooka, który lubi psy i koty i czyta wiadomości o zwierzętach, na pewno zetknął się z Festiwalem psiego mięsa w Yulinie. Szokująca dla konsumenta świń, cieląt i kurcząt informacja o jedzeniu psów połączona z praktycznie nikłą wiedzą na temat Chin (oprócz tego, że jest to państwo w Azji, gdzie mieszka bardzo dużo ludzi, którzy mają skośne oczy i nie są biali) w dość prosty sposób skłania do aktywowania negatywnego uprzedzenia (są też uprzedzenia pozytywne) do całej grupy narodowościowej, czy nawet rasowej. Wniosek z tych skąpych informacji jest oczywiście uogólniający, co widać często w petycjach, według których jedzenie psów, w przeciwieństwie do jedzenia świń, kur, czy cieląt, ma świadczyć o niższości kultury chińskiej i jej barbarzyństwie, a zarazem (domyślnie) o wyższości i ucywilizowaniu kultury zachodniej, czyli naszej.

Temat sprzedawania breloczków z żywymi zwierzętami w Chinach odgrywa bardzo podobną rolę do tematu Festiwalu w Yulinie. Cementuje nasze uprzedzenia, daje łatwe uzasadnienie dla rasizmu, pozwala “bezkosztowo” poczuć się lepszym i bardziej cywilizowanym, bez jakiejkolwiek refleksji nad własną kulturą i własnym postępowaniem. Nie daje okazji do zastanowienia, cóż takiego różni psa od świni, nie w naszych oczach, lecz w nich samych, ich chęci do życia, potrzebach i pragnieniach. Nie skłania do refleksji, że jeśli mięsa jeść nie trzeba (a nie trzeba, podobnie jak nie trzeba jeść nabiału czy jajek), to de facto świnie cierpią i umierają dla naszej przyjemności. I nie jest to miła refleksja, ale może posłużyć do zmiany naszego zachowania. Kiedy mocno skupiamy się na innych, odcinamy się od własnego doświadczenia, szczególnie jeśli siebie postawimy na pomniku.

Równocześnie takie nowinki są niezwykle atrakcyjne dla naszych umysłów niezmordowanie poszukujących nowości – nowych informacji, najlepiej wywołujących intensywne emocje, sensacyjnych w tonie, walczących o naszą uwagę w potoku wiadomości. którymi zalewa nas internet i media społecznościowe w szczególności. Intensywność emocji przeżywanych podczas odbioru takiej informacji myli nam się często z jej istotnością. Szybkie podpisywanie i intensywne udostępnianie petycji bierzemy za działanie właściwe i konieczne, nawet jeśli wiemy, że ciągnie za sobą ogon rasistowskiego hejtu, który łatwo nam jest zbagatelizować, szczególnie  jeśli nie dotyczy nas ani nikogo bliskiego.

Presja czasowa (podpisz już teraz!), temat przyciągający uwagę swoją „egzotycznością”, sugestia, że odbiorca petycji należy do tej lepszej cywilizacji i silne emocje to mieszanka, której trudno się oprzeć. Często towarzyszy temu pewien szantaż emocjonalny. Sprawa zostaje przedstawiona w taki sposób, że albo podpiszesz petycję, albo zawiedziesz zwierzęta, które czekają na Twoją pomoc. Na stole, w zasięgu wzroku, jest wybór: tylko ta petycja albo wielkie okrągłe, budzące poczucie winy zero. Jeśli mieliśmy jeszcze jakieś wątpliwości, choćby te dotyczące rasizmu, to ulegamy. Myślę, że niedobrze, bo rasizm, mowa nienawiści i przemoc na tym tle są rzeczywistością coraz bardziej codzienną, a działać dla zwierząt w sposób współgrający z prawami człowieka możemy przecież na wiele sposobów.

Wracając do duszących się za sprawą człowieka zwierząt,  temat breloczków przywiódł mi na myśl rodzimy przykład jednodniowych kurzych piskląt. Takie pisklęta wylęgają się w bardzo dużych ilościach nie pod czujnym okiem kurzych matek, ale w przedsiębiorstwach zwanych wylęgarniami. To miejsca, skąd hodowcy kupują pisklęta do odchowu tzw. brojlerów na mięso i skąd kupowane są pisklęta płci żeńskiej, które będą służyć jako maszyny do znoszenia jajek na fermach jajczarskich. I w tych wylęgarniach odbywa się selekcja. W przypadku kurcząt, które będą hodowane na mięso, “odpadem” będą ewidentnie chore pisklęta. W przypadku przyszłych kur niosek, z oczywistych względów “odpadem” będą kogutki (nie opłaca się ich hodować na mięso).

I zgodnie z odpowiednim rozporządzeniem, takie zwierzęta można zabijać (to jest w produkcji zwierzęcej praktycznie pewnik dla wszystkich zwierząt) i należy to robić w jeden z dwóch sposobów: albo z użyciem „urządzeń mechanicznych powodujących natychmiastową śmierć” albo stosując dwutlenek węgla. To pierwsze może oznaczać zgniatanie lub mielenie, to drugie komorę gazową – duszenie. Podobno ta – podkreślę, że niezawiniona – śmierć zadana w taki właśnie sposób jest stosunkowo szybka i bezbolesna.

Mam co do tego pewne wątpliwości. Zasadzają się one w zasadzie na dwóch kwestiach: masowość działania i status tych zwierząt. Odwiedziłam parę stron wylęgarni. Niewątpliwie, wyspecjalizowane zakłady tego typu muszą mieć masowy przerób, żeby utrzymać się na rynku. Jedna z nich chwaliła się, że rocznie wylęga się tam 90 milionów piskląt. Nieźle, prawda? Dziennie wychodzi 250 tysięcy zwierząt. Powiedzmy, że 10 procent nie będzie dobrze rokować (to była wylęgarnia kurcząt na mięso), to do zabicia będzie 25 tysięcy zwierząt dziennie. Nawet zwierzęta przedstawiające wartość rynkową (bo będą mięsem albo maszyną do jajek), indywidualnie kosztują bardzo mało i w razie choroby/urazu nie są leczone. Co dopiero więc może mieć miejsce w przypadku zwierząt, które dosłownie są dla producenta odpadem, czyli śmieciem?

Czy sugeruję, że w związku z tym będą regularnie łamane przepisy (nawet takie, które umówmy się – służą szybkiej likwidacji “żywych śmieci”)? Niekoniecznie. Niech i każda wylęgarnia ma swoje „urządzenia mechaniczne” i komory, gdzie wpuszcza dwutlenek węgla. Wyobraźmy sobie jednak, że ma do przerobu te 25 tysięcy zwierząt dziennie. Jedne zgniotą się od razu, inne niekoniecznie, jedne uduszą się od razu inne niekoniecznie. Wyobraźmy sobie potem taki martwo-żywy odpad dogorywający w plastikowych workach, gotowy do wywiezienia. Czy ktoś będzie dogniatał lub doduszał, żeby te zwierzęta, które jeszcze żyją, szybko umarły? Pomęczmy trochę własną wyobraźnię. To ćwiczenie nie będzie tak atrakcyjne jak petycja w sprawie „barbarzyńców” o innym kolorze skóry, ale może pomóc zmierzyć się z rzeczywistością bliżej domu, w której niekiedy bierzemy czynny udział kupując coś, co po prostu do tej pory uważaliśmy za żywność, niezbędny element naszego codziennego życia.

Oczywiście, jak to ja,  zmierzam do kwestii krzywdy zwierząt, która dzieje się tuż za rogiem, i której nie da się tak łatwo przyporządkować do kogoś innego i która, ostatecznie skłania do refleksji nad lepszym sposobem życia nie jakichś tam onych, których mamy petycją ucywilizować, tylko każdego z nas. Tym lepszym pod wieloma względami wyborem jest weganizm. Choć sama zmiana wielu nawyków żywieniowych i codziennych jest pewnym wyzwaniem, to tak naprawdę weganizm – jeśli się przyjrzymy mu na spokojnie – jest takim minimum – po prostu paktem o nieagresji w stosunku do zwierząt w takim zakresie, jaki jest możliwy i wykonalny w dzisiejszym świecie.

Co do pożytecznych rzeczy, które możemy robić nie pod presją czasu, nie pod wpływem emocjonalnego szantażu, jest ich wiele, choćby propagowanie tej nieagresji, pomoc schronisku (są różne typy schronisk – psów i kotów, ale też wielu innych zwierząt), adopcja zwierząt bezdomnych, pomoc organizacjom, które zajmują się adopcjami. To działanie pożyteczne, często bardzo wymierne i pomocne. Równocześnie dbajmy o to, by sprzeciwiać się rasizmowi i ksenofobii, jeśli w takich działaniach się pojawi.  A jeśli zdarzy się sensowna petycja, to podpisujmy ją po namyśle.

Czytaj dalej: